Loterijen in Nederland: Niet meer weg te denken uit het straatbeeld

Loterijen zijn een van de oudste Nederlandse kansspelen en er zijn maar weinig inwoners die nog nooit een lotje hebben gekocht. De Staatsloterij, de Postcode Loterij en de Vrienden Loterij zijn een aantal van de bekendste aanbieders, waarbij je kans maakt op leuke prijzen tot miljoenen jackpots. Dus laten we eens kijken hoe deze vorm van kansspelen is ontstaan. 

De top 4 loterijen in Nederland

1. Nationale postcode loterij:  de meest bekende loterij van Nederland waarbij deelnemers altijd de kans hebben dat Gaston of Winston aan de deur komt. Verder ook bekend om het groot aantal goede doelen dat ze ondersteunen.
2. De vrienden loterij: een ander welbekende loterij met ambassadeurs als Chantal Janzen en Rober ten Brink. Bekend ook als sponsor van vele goede doelen maar ook van kleinere lokale clubs en stichtingen.
3. Eurojackpot: de loterij waarbij de prijzen absurd hoog kunnen oplopen. Voornamelijk omdat de loterij in meerdere landen getrokken wordt. De hoogst prijs tot heden is €120 miljoen.
4. Staatsloterij: deze loterij bestaat al eeuwenlang. Bijna iedereen die in loterijen geïnteresseerd is heeft hier wel aan meegedaan. Door de jaren heen zijn er al menig miljonairs geboren uit deze loterij.

Geschiedenis van loterijen, jackpots en winkansen 

Mensen nemen al deel aan loterijen in Nederland sinds 1726, met als doel de schatkist van de Staat wat te spekken evenals het reguleren van kansspelen. Wereldwijd waren illegale loterijen een groot probleem, die al in het begin van de 15e eeuw opdoken. Toch brak de populariteit pas echt door in de jaren ‘70, waarbij veel regeringen het kansspel begonnen te gebruiken om wat extra inkomsten te vergaren en illegale loterijen aan banden te leggen. Zo zijn er heel wat kerken gebouwd met inkomsten van deze gokspelen. 

Veel landen hebben inmiddels een nationale loterij, of meerdere zoals in ons eigen land. De Nederlandse Loterij is de grootste aanbieder van loterijen, inclusief de Staatsloterij, de Lotto, het Miljoenenspel en de Euro Jackpot. Maar natuurlijk zijn er nog veel andere loterijen waar je aan kunt deelnemen, zoals de populaire Vrienden Loterij en de Postcode Loterij.

Inmiddels zijn loterijen dus niet meer weg te denken uit ons straatbeeld, waarbij veel mensen samen met collega’s deelnemen aan de Postcode Loterij en met het kopen van een lot meteen een aantal goede doelen steunen. Hieronder een overzicht van de bekendste Nederlandse loterijen, inclusief de grootste gewonnen bedragen op het moment van schrijven:

• Staatsloterij: 38,4 miljoen 💰 (mei 2013)
• Lotto: 1 miljoen 💰 (basis jackpot)
• Vrienden Loterij: 165,7 miljoen 💰 (moet nog vallen op het moment van schrijven)
• Postcode Loterij: 58,9 miljoen 💰 (moet nog vallen op het moment van schrijven)
• Euro Jackpot: maximaal 120 miljoen 💰
• Miljoenenspel: jackpot van 1 miljoen 💰

Als we kijken naar de winkansen van Nederlandse loterijen, dan heb je de meeste kans op de hoofdprijs bij de Staatsloterij. Daarnaast heeft de Staatsloterij sowieso de grootste winkans (1:2). Wat betekent dat je 50% kans hebt om iets te winnen met een enkel lot tijdens één trekking. Bij de Vrienden Loterij is de winkans een stuk lager, met 1 op ~5. Echter zijn de prijzen wel weer stukken hoger. Ook de BankGiro Loterij heeft goede winkansen, 1 op 4. Die van de Postcode Loterij zijn 1 op 7 en die van de Euro Jackpot zijn het laagst, met een winkans van 1 op 26. 

Waaraan moeten loterijen voldoen?

Een loterij Nederland beginnen mag niet zomaar en aanbieders van kansspelen moeten aan behoorlijk wat eisen voldoen. Deze regels worden gehandhaafd door de Nederlandse Kansspelautoriteit (KSA), die ook toeziet op (online) casino’s en andere vormen van kansspelen gericht op Nederlandse spelers. Er zijn regels die hetzelfde zijn als online casino’s en sportsbooks, waaronder het vereiste dat ook loterijen moeten beschikken over een kansspel licentie. Deze wordt net als aan online casino’s verstrekt door de KSA, tenminste als het gaat om een meerjarige loterij met prijzengeld boven de 4.500 euro. Anders kan een vergunning worden aangevraagd bij de gemeente. 

Er zijn ook veel verschillen tussen loterijen en overige kansspelen. Zo mogen loterijen bijvoorbeeld niet online worden aangeboden, het verkopen van loten mag echter wel online gebeuren. Vergunninghouders van een meerjarige loterij hebben tevens een meldplicht, wat betekent dat fraude, datalekken en andere problemen verplicht moeten worden gemeld. Dit is vastgelegd om de veiligheid van de spelers te waarborgen.

Een van de grootste verschillen tussen een Nederlandse loterij en een andere kansspelaanbieder, is dat loterijen verplicht zijn om minimaal 40% van de winst af te dragen aan het algemeen belang. Hierbij kun je denken aan een goed doel, sportclubs of culturele instellingen. Het is namelijk niet toegestaan om een loterij te organiseren met een winstoogmerk als hoofddoel. Dit betekent onder andere dat de Nationale Postcodeloterij sinds de oprichting tot en met 2023 in totaal 7,6 miljard heeft geschonken. De regels verschillen echter per Nederlandse loterij. Zo moet de Staatsloterij minimaal 60% van de inleg uitkeren in de vorm van prijzen, en de overige opbrengst gaat naar de Staat. Bij de Postcodeloterij en de BankGiro Loterij is dit 50% en bij de Lotto zelfs 72,46 %, waarbij dit specifiek naar goede doelen moet gaan die zich richten op sport. Bij de Vrienden Loterij ligt het percentage tevens op 50%, maar dan gericht op gezondheid en welzijn van mensen. 

De bekendste loterijen in Nederland 

Er zijn behoorlijk wat loterijen in Nederland met een vergunning van de KSA, die je overigens allemaal kunt vinden op hun website. Wij hebben de drie bekendste loterijen voor je op een rij gezet, met bijbehorende informatie.

Nationale Postcode Loterij

De Nationale Postcode Loterij is een loterij op zich, maar valt ook onder de handelsnaam Nationale Goede Doelen Loterijen N.V.. Hiertoe behoren in totaal 13 verschillende loterijen, waaronder ook Miljoenenjacht Bingo en Deal Or No Deal. De Nationale Postcode Loterij bestaat sinds 1989 en is opgericht door onder meer zakenman Boudewijn Poelmann en drie anderen. De loterij is gevestigd in onze hoofdstad en je koopt op het moment van schrijven een lot vanaf €15,25.

Deze nationale loterij heeft een uniek concept, waarbij je postcode tevens je lotnummer is (al kun je ook meespelen met een andere postcode). Deze vorm wordt overigens niet alleen gehanteerd in Nederland, want meerdere landen hanteren dit Postcode Loterij concept van Novamedia, waaronder Engeland, Zweden en Duitsland. Niet iedereen kan zich echter vinden in deze opzet omdat het mensen aanzet om mee te doen vanwege de angst om een prijs te missen, terwijl alle anderen in jouw buurt wel winnen.

De grootste en meteen de bekendste prijs die je kunt winnen is de Kanjerprijs, maar er vinden wekelijks kleinere trekkingen plaats. Met iedere trekking steunt de Postcodeloterij meerdere goede doelen, waaronder Unicef en Oxfam Novib. Er zijn nogal wat bekende Nederlanders die de Postcode Loterij steunen als ambassadeur, waaronder Caroline Tensen, Martijn Krabbé en natuurlijk Gaston Starreveld. Ook steunt deze loterij heel wat Nederlandse televisieprogramma’s en dit zijn niet alleen spelshows zoals Eén tegen Honderd, maar bijvoorbeeld ook Koffietijd.

De Vrienden Loterij:

Opgericht in 1989, net als de Postcode Loterij, is de Vrienden Loterij onderdeel van de Nationale Goede Doelen Loterijen N.V.. Het begon als een initiatief van Humanitas met een uniek idee: spelers kiezen zelf voor welk goed doel ze meespelen. De KSA bepaalt dat deze doelen zich op gezondheid en welzijn richten. Een lot kost €15,25 (met een welkomstbonus van €20 voor nieuwe spelers). Je lotnummer is de laatste 5 cijfers van je bankrekeningnummer.

Er zijn 15 trekkingen per jaar, met prijzen die gedurende de maand worden verdeeld. In 2022:

• 🏆 Hoofdprijs: €1 miljoen per maand (winkans 1 op 79.079) 
• 🎉 Algemene winkans: 1 op 2,94

🌟 Bekende ambassadeurs: Chantal Janzen, Robert ten Brink, Irene Moors.

🎩 Sponsor: Eredivisie (sinds 2015)

💖 Extra: Steunt kleine clubs en stichtingen die door deelnemers worden aangedragen

Eurojackpot

De Eurojackpot is, zoals de naam al aangeeft, een Europese loterij waaraan Nederland meedoet, maar ook Duitsland, Denemarken, Finland, IJsland, Kroatië, Noorwegen, Polen en meer. Het is een van de grootste Europese loterijen, en valt onder het zogenaamde "double pool” model. Dit houdt in dat er twee trekkingen zijn: een van nummers en een van bonusnummers. Om mee te spelen kun je zelf minimaal 5 getallen uitkiezen, maar er bestaat tevens de mogelijkheid om meervoudig mee te spelen. Hoe groter het aantal juiste nummers; hoe hoger de gewonnen prijs. 

Deze Euro loterij is een vorm van lotto, en dit spel is ooit bedacht door de Duitser Lothar Lammers. De Eurojackpot is in handen van de Westdeutsche Lotterie, en is de oudste van deze top 3 Nederlandse loterijen en bestaat al sinds 1955.  Het maximale te winnen bedrag is 120 miljoen euro en deze prijs is het beste te vergelijken met een progressieve jackpot. De hoofdprijs loopt namelijk op zolang deze niet valt. De kans op deze jackpot is theoretisch gezien 1 op 139.838.160. De kans in het algemeen om te winnen is 1 op 32. In 2023 is er drie keer een hoofdprijs gevallen: 107 miljoen in januari, 120 miljoen in juni en 117 miljoen in augustus. In 2022 viel deze hoofdprijs nog vaker, in totaal 4 keer.

Staatsloterij

De Staatsloterij, opgericht in 1726 in Nederland, is een van 's werelds oudste loterijen. De kosten van loten variëren, maar een standaardlot kostte in 2023 €15. De loterij heeft door de jaren heen vele prijzen uitgereikt en speelt een belangrijke rol in de Nederlandse kansspelgeschiedenis.